Câu chuyện đưa ông Táo trong dòng chảy hiện đại

Hình ảnh ông Táo gắn liền vơi cá chép.

Khi đất trời bắt đầu chuyển mình, những cơn gió đông dần nhường chỗ cho những tia nắng xuân dịu dàng, lòng người miền Tây Nam bộ cũng rộn ràng đón một mùa tết mới. Ngày 23 tháng Chạp, trên những nẻo đường quê hay dưới những mái nhà ven sông, người dân tất bật chuẩn bị lễ tiễn ông Táo về trời. Đây là một nghi thức tâm linh đậm nét văn hóa dân gian, là biểu tượng của sự tri ân, gửi gắm hy vọng về một năm mới an lành, no ấm.

Giữa bối cảnh đất nước đang đổi mới, vững vàng bước vào kỷ nguyên phát triển mạnh mẽ - kỷ nguyên vươn mình của dân tộc tục lệ này càng như một lời nhắc nhở rằng dù cuộc sống có hiện đại đến đâu, người Việt vẫn giữ gìn trọn vẹn những giá trị truyền thống, những phong tục in sâu trong từng nếp sống, từng hơi thở của dân tộc.

Nguồn gốc của tục cúng ông Táo khởi phát từ một truyền thuyết mang đậm tính nhân văn. Câu chuyện về hai ông, một bà - ba vị thần Thổ Công, Thổ Địa và Thổ Kỳ - là bài học sâu sắc về tình nghĩa, sự hy sinh và lòng biết ơn. Người dân lập bàn thờ Táo Quân là để tưởng nhớ và mong cầu sự bảo hộ cho gia đình mình luôn êm ấm, thuận hòa. Ở vùng sông nước Tây Nam bộ, tục đưa ông Táo được thực hiện với những nét đặc trưng riêng, đượm chất trữ tình như chính con người và cảnh vật nơi đây.

Khác với miền Bắc, nơi hình ảnh cá chép thả sông trở thành điểm nhấn, người miền Nam thường cúng ông Táo bằng vàng mã hình cá chép, cặp hia hoặc ngựa giấy, để rồi hóa vàng tiễn ông Táo lên trời. Cá chép là vật cưỡi đưa Táo Quân về chầu Ngọc Hoàng, mang ý nghĩa biểu trưng cho sự thịnh vượng và vượt khó. Hình ảnh cá chép hóa rồng như một lời khẳng định rằng trong mọi khó khăn, nếu kiên trì và nhẫn nại, con người sẽ vươn lên mạnh mẽ và đạt được điều tốt đẹp. Ở miền Tây, nơi những con kênh rạch đan xen như mạch máu nuôi sống đất trời, người ta tin rằng thả cá về nước là cách tiễn Táo Quân là lời nhắn gửi về sự hòa hợp với thiên nhiên, là khát vọng về một năm mới sung túc, mưa thuận gió hòa.

Không gian lễ cúng ở miền Tây cũng mang vẻ bình dị, dân dã nhưng sâu sắc. Bàn thờ ông Táo thường được đặt ở gian bếp - nơi lưu giữ hơi ấm của mỗi gia đình. Đó là nơi mà từng bữa cơm được vun vén, từng câu chuyện thường nhật được sẻ chia. Vì thế, khi cúng ông Táo, người dân không cầu kỳ mâm cao cỗ đầy, mà chỉ cần vài món ăn thân thuộc, một đĩa bánh tét, một ít trái cây và đôi nén nhang thơm. Cái giản dị ấy là nhằm phản ánh nếp sống của người miền Tây và gợi lên sự gần gũi, chân thật trong tâm hồn của họ.

Lễ tiễn ông Táo còn là dịp để người miền Tây dọn dẹp lại nhà cửa, lau chùi bàn thờ, tỉ mỉ sửa soạn từng góc nhỏ để đón chào năm mới. Công việc này không chỉ đơn thuần là làm sạch không gian sống, mà còn mang ý nghĩa gột rửa những phiền muộn, xóa đi những điều không may mắn, để mọi thứ khởi đầu một cách tươi mới, tinh khôi. Từ các ngôi nhà ven sông đến những xóm nhỏ nằm sâu trong đồng ruộng, không khí hân hoan ấy như lan tỏa, hòa quyện cùng tiếng nói cười, tiếng xuồng ghe khua nước và cả mùi hương của nhang trầm.

Giữa bối cảnh đất nước đang trong công cuộc đổi mới, khi những con đường quê ngày một mở rộng, những ngôi nhà mái tôn đã thay thế cho mái lá thì phong tục cúng ông Táo vẫn giữ được vị trí đặc biệt trong đời sống tinh thần của người miền Tây. Đây là dịp nhìn lại một năm đã qua, là cơ hội để mỗi người nhắc nhở bản thân về lòng tri ân và sự hướng thiện. Người miền Tây, với tính cách phóng khoáng và tấm lòng cởi mở, luôn tin rằng, dù cuộc sống có hiện đại đến đâu, thì những giá trị truyền thống vẫn luôn là nền tảng, là điểm tựa vững chắc để họ hướng tới tương lai.

Hình ảnh những gia đình cùng nhau chuẩn bị lễ cúng, những đứa trẻ háo hức nhìn cá chép được thả xuống dòng kênh, hay những cụ già nhẩm đọc lời khấn dưới ánh đèn dầu, tất cả tạo nên một bức tranh đậm chất nhân văn và bình yên. Đó là nét đẹp của văn hóa tâm linh, là biểu hiện của sự đoàn kết, gắn bó trong mỗi gia đình, mỗi cộng đồng.

Vào ngày 23 tháng Chạp, khi khói nhang lan tỏa, những ước vọng của người dân như bay theo gió, hòa quyện cùng trời đất. Đó là lời cầu nguyện cho một năm mới thuận hòa, là niềm tin vào những điều tốt đẹp, là sự kỳ vọng rằng quê hương sẽ ngày càng phát triển, vững bước trên hành trình hội nhập và vươn mình. Từ những cánh đồng lúa xanh bạt ngàn đến những vườn cây trĩu quả, từ những dòng sông uốn lượn đến những mái nhà ven bờ, tất cả đều như đang ngân vang khúc ca mùa xuân, nơi truyền thống và hiện đại giao hòa, nơi con người và thiên nhiên hòa hợp.

Tục tiễn ông Táo về trời, trong hành trình hàng trăm năm lịch sử, vẫn vẹn nguyên ý nghĩa và giá trị. Người dân miền Tây Nam bộ với lòng tự hào và niềm tin mãnh liệt, đã giữ gìn phong tục này như một phần không thể thiếu trong bản sắc văn hóa của mình. Và khi những ngọn khói nhang cuối cùng tan vào không trung, họ biết rằng, mùa xuân mới đang đến gần, mang theo tất cả những hy vọng và khát vọng vươn xa.

VIỆT TIẾN